Δευτέρα, Αυγούστου 30, 2010

Ανταπόκριση της υποψήφιας Ευρωδικαστή κ. Τσίρλη στις ερωτήσεις e-lawyer



Ενόψει της επιλογής ενός από τους τρεις Έλληνες υποψήφιους για τη θέση του δικαστή του Ευρωπαικού Δικαστηρίου των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων αναρτήθηκαν στο e-lawyer μια σειρά ερωτήσεις που αφορούν το Διαδίκτυο, τις διακρίσεις, το δικαίωμα ψήφου ομογενών, τη θρησκευτική ελευθερία, το δικαίωμα στέγασης των Ρομά και το γάμο ομόφυλων προσώπων. (βλ τις ερωτήσεις εδώ δείτε τις ερωτήσεις εδώ.)


Αρχικά ανταποκρίθηκε ο υποψήφιος Δικαστης κ. Πέτρος Στάγκος. Μπορείτε να διαβάσετε τις απαντήσεις του εδώ .

Σήμερα έλαβα την ανταπόκριση της κ. Τσίρλη, η οποία δημοσιεύεται αυτούσια παρακάτω, κατανοώντας τη στάση της, αν και θεωρώ υπέρμετρα δεσμευτικούς τους κανόνες που επικαλείται σε σχέση με την ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια στην επιλογή προσώπων που θητεύουν σε ανώτατες δικαστικές θέσεις, όπως παρακολουθήσαμε και πρόσφατα στο πλαίσιο του debate για την εκλογή της κ. Kagan στο US Supreme Court.


Αγαπητέ κύριε Σωτηρόπουλε,

Σας ευχαριστώ για το μήνυμά σας. Διάβασα με πολύ ενδιαφέρον τις ερωτήσεις σας καθώς και τις απαντήσεις του κυρίου Στάγκου.

Θα μου επιτρέψετε όμως να μην πάρω θέση, κι αυτό για δύο λόγους :

1) Όπως γνωρίζετε, εργάζομαι ήδη στην Γραμματεία του Δικαστηρίου ως référendaire και προΐσταμαι του τμήματος που χειρίζεται τις υποθέσεις κατά της Ελλάδας και άλλων τριών χωρών (Κύπρου, Ελβετίας και Λουξεμβούργου). Για λόγους επαγγελματικής πρακτικής και δεοντολογίας μου είναι συνεπώς αδύνατο να σχολιάσω δημόσια αποφάσεις που έχει ήδη πάρει το Δικαστήριο.

2) Σε ό,τι αφορά θέματα που θα κληθεί να κρίνει μελλοντικά το Δικαστήριο, θα ήταν πιστεύω κρίμα οποιοσδήποτε εκ των τριών υποψηφίων να εκφράσει τώρα απόψεις που θα του στερήσουν στο μέλλον την δυνατότητα να λάβει μέρος στην εξέταση των σχετικών υποθέσεων. Σύμφωνα με τον Κανονισμό του Δικαστηρίου, σε οποιεσδήποτε περιπτώσεις δικαστής έχει εκφράσει δημόσια απόψεις για ζητήματα που έχουν σχέση με εκκρεμείς ή μελλοντικές υποθέσεις, είναι υποχρεωμένος να απέχει από την εξέτασή τους όταν αυτές παρουσιαστούν ενώπιον του Δικαστηρίου.

Τέλος, θα ήθελα να σας συγχαρώ για το blog σας το οποίο συμβάλλει σε ένα γόνιμο διάλογο γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώματα και προβάλλει επιτυχώς το έργο του Δικαστηρίου στο ελληνικό κοινό.

Με εκτίμηση,

Μαρία Τσίρλη

Κυριακή, Αυγούστου 29, 2010

Η θητεία του κ. Καμίνη στον Συνήγορο του Πολίτη

Με την ανακοίνωση της επικείμενης παραίτησής του από τη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη, ο κ. Καμίνης έκλεισε έναν πολυετή κύκλο (1998-2010) στην εν λόγω ανεξάρτητη αρχή, ο οποίος διατρέχει τα χρόνια από την ίδρυσή της έως σήμερα. Αξίζει λοιπόν να σταθούμε στα έγγραφα και τις πληροφορίες που υπάρχουν ώστε να αποτιμηθεί η συμβολή του δεύτερου προσώπου που υπηρέτησε ως Συνήγορος του Πολίτη και να εντοπιστούν τα θεμέλια στα οποία χτίστηκε ο νεοπαγής θεσμός, αλλά και να αποφευχθούν οι κακοτοπιές από την νέα διοίκηση που κατ' ανάγκη θα πρέπει να σηματοδοτήσει και μια νέα εποχή για τον Συνήγορο στα δημόσια πράγματα.

Α' περίοδος: Βοηθός Συνήγορος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Τον Οκτώβριο του 1998 ξεκίνησε τη λειτουργία της μια νέα ανεξάρτητη αρχή, η οποία αποτελεί την ελληνική εκδοχή του θεσμού του Ombudsman, του Διαμεσολαβητή ανάμεσα σε πολίτη και κράτος για την εξωδικαστική επίλυση διαφορών. Η ίδρυση του Συνηγόρου του Πολίτη αποτέλεσε πολιτική απόφαση της κυβέρνησης Σημίτη, χωρίς να υπάρχει κοινοτική εντολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για υποχρεωτική οργάνωση της ανεξάρτητης αρχής (σε αντίθεση λ.χ. με την υποχρέωση της χώρας να έχει Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων λόγω της Οδηγίας 95/46). Η ανεξάρτητη αρχή ονομάζεται "Συνήγορος του Πολίτη" και είναι μονομελής. Ως πρώτος Συνήγορος επιλέγεται ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης κ. Νικηφόρος Διαμαντούρος, ο οποίος με τη σειρά του επιλέγει και τους τέσσερις Βοηθούς Συνηγόρους, ένας για κάθε "Κύκλο" λειτουργίας της νέας δημόσιας υπηρεσίας (κύκλος δικαιωμάτων του ανθρώπου, κύκλος σχέσεων κράτους πολίτη, κύκλος ποιότητας ζωής, κύκλος κοινωνικής προστασίας). Ο κ. Καμίνης διορίζεται Βοηθός Συνήγορος, υπεύθυνος του Κύκλου για τα δικαιώματα του Ανθρώπου. Οι Βοηθοί Συνήγοροι δεν είναι μέλη της Αρχής, αλλά διευθυντές των τεσσάρων Κύκλων, που αποτελούν τμήματα ειδίκευσης στην επεξεργασία των αναφορών που υποβάλλουν οι πολίτες.

Ο Κύκλος δικαιωμάτων του ανθρώπου χειρίζεται ορισμένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα που αντιμετωπίζει ο Συνήγορος του Πολίτη, σχετιζόμενα με την απόκτηση ιθαγένειας, την κατάσταση των μεταναστών, των φυλακισθέντων, των μαθητών, των στρατιωτών και γενικά των πολιτών που τα δικαιώματά τους συνήθως παραβιάζονται από το κράτος. Ο κ. Καμίνης το 1998 διοικεί έναν Κύκλο που αποτελείται από επιστημονικό και βοητικό προσωπικό συνολικά δεκαοκτώ ατόμων, ανάμεσα στους οποίους και ο κ. Τάκης, μετέπειτα Βοηθός Συνήγορος Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σημερινός Γενικός Γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής. (Βλ. Ετήσια Έκθεση ΣτΠ 1998). Η πρώτη δημοσιευμένη Ειδική Έκθεση που υποβάλλει ο κ. Καμίνης ως Βοηθός Συνήγορος, το 1999, αφορά τον θεσμό της Εναλλακτικής - Κοινωνικής Υπηρεσίας και περιέχει προτάσεις για την αναμόρφωση του (βλ. εδώ). Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, ο κ. Καμίνης μαζί με δύο στελέχη του Κύκλου διενεργούν αυτοψία για τις συνθήκες κράτησης στο Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας (βλ. εδώ την Έκθεση Αυτοψίας). Στη συνέχεια, ο Συνήγορος κ. Διαμαντούρος περιέλαβε τα ευρήματα της Έκθεσης σε μια επιστολή του προς τον Υπουργό Δημοσίας Τάξεως κ. Χρυσοχοϊδη.

Μέχρι το 2002, ο Κύκλος Δικαιωμάτων του Ανθρώπου επέδειξε ιδιαίτερο δυναμισμό, προσφεύγοντας αρκετά συχνά στη διενέργεια αυτοψίας, η οποία αποτελεί ένα άκρως ενεργητικό μέσο συλλογής πληροφοριών. Αυτοψίες διενεργήθηκαν κατά την ανέγερση ιερού ναού μαρτύρων του Ιεχωβά, σε δικαστικές φυλακές, σε καταυλισμούς Ρομά κλπ. Το πιο σημαντικό όμως επίτευμα κατά την περίοδο αυτή, είναι η αναλυτική εξέταση από πλευράς συνταγματικού δικαίου διαφόρων διοικητικών πρακτικών που μέχρι τότε θεωρούνταν δεδομένες, ιδίως σε σχέση με την θρησκευτική ελευθερία (βλ. λ.χ. Πόρισμα για την λειτουργία εκτηρίου οίκου χωρίς ειδική άδεια), με τα δικαιώματα των αλλοδαπών (βλ. λ.χ. Πόρισμα για την διαγραφή από τον κατάλογο ανεπιθύμητων), καθώς και για την λειτουργία της κοινωνίας των πολιτών, την πρόσβαση των εκπροσώπων μη κυβερνητικών οργανώσεων και των δικηγόρων σε χώρους κράτησης (βλ. λ.χ. Πρόσβαση δικηγόρων σε χώρους κράτησης αλλοδαπών).

Β' περίοδος: πρώτη θητεία ως Συνήγορος του Πολίτη

Στις αρχές του 2003 ο κ. Διαμαντούρος εκλέγεται Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και δημιουργείται κενό για τη θέση του Έλληνα Συνήγορου του Πολίτη. Όταν ο κ. Διαμαντούρος ερωτάται ποιος θα τον διαδεχθεί, απαντά ότι "δεν μπορεί να έχει άποψη επ' αυτού", αφού είναι θέμα απόφασης της Βουλής (βλ. in.gr, 28/1/2003). Σε πρόσφατο άρθρο του Η.Κανέλλη όμως, αναγράφεται ότι όταν ο κ. Διαμαντούρος εξελέγη Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής "συνηγόρησε χωρίς επιφυλάξεις υπέρ του Καμίνη" (βλ. ΤΑ ΝΕΑ, 28/8/2010).

H εκλογή του κ. Καμίνη έγινε με το νέο σύστημα της ομόφωνης ψήφου της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής, όπως επέβαλε το αναθεωρημένο Σύνταγμα στο άρθρο 101Α. (Αρχικά η Ν.Δ. είχε προτείνει για τη θέση του Συνηγόρου τον καθηγητή κ. Μακρυδημήτρη, όνομα που ακούστηκε και πάλι όταν έληξε η πρώτη θητεία του κ. Καμίνη). Μάλιστα, ο τότε πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος Κακλαμάνης ανέφερε ότι ο κ. Καμίνης υπήρξε "επί δεκαπενταετία στέλεχος της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής" (βλ. in.gr, 3/4/2003). Στον πρόλογο της Ετήσιας Έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη για το 2003, ο κ. Καμίνης αναφέρει: "Το γεγονός μάλιστα ότι η επιλογή αυτή έγινε με ομόφωνη απόφαση της Εθνικής Αντιπροσωπείας, ακόμη και των ανεξάρτητων βουλευτών, αποτελεί και μια κατά κάποιο τρόπο πανηγυρική επισφράγιση της ανεξαρτησίας της Αρχής, απτά δείγματα της οποίας είχε δώσει εγκαίρως, ήδη από τις πρώτες ημέρες λειτουργίας της."

Κατά την πρώτη θητεία του ως Συνήγορος του Πολίτη, ο κ. Καμίνης είχε να αντιμετωπίσει διάφορες πολιτικές πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων για την δημιουργία νέων "Συνηγόρων". Επειδή ο Συνήγορος του Πολίτη είχε κριθεί από την κοινή γνώμη ως ένας πετυχημένος θεσμός, διάφοροι υπουργοί άρχισαν να εισηγούνται την δημιουργία "Συνηγόρου της Υγείας", "Συνηγόρου του Παιδιού", "Συνηγόρου του Καταναλωτή" κλπ. Ακολουθώντας τηνγραμμή Διαμαντούρου, ότι ένας είναι ο Συνήγορος, ο κ. Καμίνης αφιέρωσε αρκετή ενέργεια στην υπεράσπιση της αποκλειστικότητας του θεσμού. Ο Συνήγορος του Παιδιού οργανώθηκε τελικά ως ένας εσωτερικός "Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού", με τον διορισμό ενός ακόμη Βοηθού Συνηγόρου και στελέχωση με ειδικό προσωπικό. Ο Συνήγορος της Υγείας οργανώθηκε επίσης ως επέκταση των αρμοδιοτήτων του ήδη υπάρχοντος Κύκλου κοινωνικής προστασίας, με την πρόσληψη τριών ακόμη ειδικών επιστημόνων και την προσθήκη της αρμοδιότητας του Συνηγόρου του Πολίτη να λειτουργεί και ως "Συνήγορος της Υγείας και της Κοινωνικής Αλληλεγγύης" (Ν.3293/2004).

Ο κ. Καμίνης δεν κατάφερε να αποτρέψει όμως την δημιουργία ενός χωριστού Συνηγόρου του Καταναλωτή, μολονότι σε επιστολή του προς την Βουλή επιχειρηματολόγησε σθεναρά κατά της ίδρυσης νέας υπηρεσίας ως ανεξάρτητης αρχής: "(...) ενδεχόμενες ενστάσεις για το γενικότερο φαινόμενο της διάχυσης του όρου "Συνήγορος..." στο οποίο θα μπορούσε να καταλογισθεί κίνδυνος σύγχυσης της κοινής γνώμης ή ακόμη και απαξίωσης του όρου για της πληθωριστικής χρήσης αυτού, ανάγονται, ασφαλώς στο πεδίο της πολιτικής, κατά τούτο δε αρκεί η επισήμανση ότι, νομοτεχνικά, ο όρος "Διαμεσολαβητής του Καταναλωτή" θα ήταν καταφανώς ακριβέστερος. Και τούτο διότι το υπό κρίση όργανο πράγματι "διαμεσολαβεί", καθώς αποτελεί όργανο "συναινετικής" επίλυσης καταναλωτικών διαφορών, ενώ ο "Συνήγορος" κατά κανόνα διενεργεί έλεγχο νομιμότητας επί πράξεων δημόσιων υπηρεσιών (...)" (Γ. Καμίνης, ΣτΠ, Έγγραφο προς τον Υφυπουργό Ανάπτυξης 15.6.2004).

Το 2005, με την ψήφιση του Ν.3304 ο Συνήγορος ανέλαβε και την αρμοδιότητα του φορέα προώθησης της ίσης μεταχείρισης, σε εκτέλεση κοινοτικών Οδηγιών. Η αρμοδιότητα αυτή κατανεμήθηκε οριζόντια στους υπάρχοντες Κύκλους. Το 2006 όμως, με την ψήφιση του Ν.3488 για την "εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εκπαίδευση και ανέλιξη στους όρους και συνθήκες της εργασίας", έπρεπε να δημιουργηθεί ένας νέος Κύκλος Ισότητας των Φύλων, με τον διορισμό ακόμη ενός Βοηθού Συνηγόρου. Η υλοποίηση αυτών των διατάξεων προχώρησε το 2008, κατά τη δεύτερη θητεία του κ. Καμίνη, με το διορισμό της Βοηθού Συνηγόρου κας Σταματίνας Γιαννακούρου.

Το μοντέλο διοίκησης της υπηρεσίας του Συνηγόρου του Πολίτη από τον κ. Καμίνη κατά την πρώτη τετραετία του έμοιαζε με αυτό του κ. Διαμαντούρου: ανάθεση της διεκπεραίωσης των υποθέσεων στους Βοηθούς Συνηγόρους και το επιστημονικό προσωπικό και διαχείριση των εξωτερικών σχέσεων της ανεξάρτητης αρχής από τον ίδιο τον Συνήγορο του Πολίτη. 'Ετσι το πρόσωπο του Συνηγόρου ήταν γνωστό σε όσους μετείχαν σε συνέδρια, συναντήσεις κορυφής με υπουργούς και άλλους παράγοντες της δημόσιας ζωής, καθώς και όσους παρακολουθούσαν την ιστοσελίδα της Αρχής, αλλά λιγότερο γνωστό στους ίδιους τους αναφερόμενους πολίτες, οι οποίοι έρχονταν σε επικοινωνία με το προσωπικό του Συνηγόρου. Κεντρικό μέλημα του ίδιου του κ. Καμίνη φαινόταν η προάσπιση της ανεξαρτησίας της αρχής και η προστασία του υψηλού της κύρους με τη δημιουργία ενός "πολιτικά ορθού" προφίλ, το οποίο θα δημιουργούσε εντάσεις μόνον εφόσον απειλείτο η θέση του στο θεσμικό τοπίο. Οι εντάσεις με τις δημόσιες υπηρεσίες που δεν να τηρούσαν τις υποχρεώσεις τους έναντι των πολιτών θα έπρεπε να αποφεύγονται και η δημοσιότητα στις όποιες προστριβές θα έπρεπε να δίνεται μόνον εφόσον αφορούσαν έναν κύκλο ζητημάτων στα οποία είχε δοθεί προτεραιότητα, όπως λ.χ. τα ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας. Ιδίως μετά την "απαγόρευση" εισόδου του Συνηγόρου στις φυλακές για αυτοψίες, με ευθύνη της κυβέρνησης της Ν.Δ., το σοκ που προκλήθηκε στην Αρχή ήταν ιδιαίτερα ισχυρό και μάλλον οδήγησε σε επανεξέταση των μεθόδων προσέγγισης προς την κατεύθυνση χαμηλότερων τόνων.

Στο τέλος της πρώτης θητείας του, το 2007, ο κ. Καμίνης πήρε μέρος σε ένα συνέδριο με τίτλο "Οι ανεξάρτητες αρχές στη σύγχρονη δημοκρατία" (Megaron Plus), όπου φιλοξενήθηκαν οι επικεφαλής όλων των συνταγματικά κατοχυρωμένων ανεξάρτητων αρχών καθώς και ορισμένων αρχών από άλλες χώρες. Σε αυτό ο κ. Καμίνης ανέφερε ότι την "ανεξαρτησία των αρχών, ο συντακτικός νομοθέτης την κατοχυρώνει πρωτίστως ως ανεξαρτησία από τα πολιτικά κόμματα, επιβάλλοντας την ανάδειξή τους από ένα κοινοβουλευτικό όργανο, τη Διάσκεψη των Προέδρων, στην οποία εκπροσωπούνται όλες οι κοινοβουλευτικές ομάδες." Σε αυτή την ομιλία, ο Συνήγορος ανέφερε ότι "για την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας, η απουσία κομματικής εξάρτησης αποτελεί συνθήκη αναγκαία όχι όμως και ικανή, καθώς η ανεξαρτησία των αρχών διακυβεύεται και σε άλλα επίπεδα", όπως το οικονομικό και η ανάγκη αποδέσμευσης του προϋπολογισμού του Συνηγόρου από το Υπουργείο Οικονομικών. Ο κ. Καμίνης τάχθηκε κατά της ρύθμισης περί αορίστου σύμβασης εργασίας του προσωπικού του Συνηγόρου του Πολίτη και υπέρ της παλαιότερης διάταξης περί πενταετούς, ανανεώσιμης σύμβασης. Η δήλωση αυτή προκάλεσε κάποια ένταση στο χώρο του συνεδρίου, από εργαζομένους στην ανεξάρτητη αρχή. Ενδεχομένως η ένταση αυτή απηχούσε ορισμένους τριγμούς για την σχέση του κ. Καμίνη με το επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό του Συνηγόρου του Πολίτη, το οποίο κατά το 2007 αριθμούσε 175 άτομα (βλ. Παράρτημα Ετήσιας Έκθεσης).

Γ' περίοδος: δεύτερη θητεία ως Συνήγορος του Πολίτη

Η πρώτη θητεία του κ. Καμίνη ως Συνηγόρου του Πολίτη έληξε το 2007, όμως η απόφαση της Βουλής για την επιλογή των προσώπων που στελεχώνουν τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ανεξάρτητες αρχές ελήφθη τον Φεβρουάριο του 2008. Καθ' όλο αυτό το διάστημα, ο κ. Καμίνης υπηρετούσε κατ' αυτοδίκαιη παράταση της πρώτης θητείας του, σύμφωνα με τους ορισμούς του ν.3051/2002. Η πρόθεση του κ. Καμίνη να παραμείνει στην ανεξάρτητη αρχή δεν είχε γνωστοποιηθεί παρά μόνο όταν ολοκληρώθηκαν οι σχετικές διαβουλεύσεις τον Φεβρουάριο. Ενδιαμέσως είχε ακουστεί και το όνομα του κ. Μακρυδημήτρη, ο οποίος όμως ήταν σύμβουλος του πρωθυπουργού και στο ΒΗΜΑ είχε ήδη διατυπωθεί ενστάσεις για το κατά πόσον θα υπήρχε ηθικό κώλυμα στον διορισμό του στη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη (βλ. Ο "ανεξάρτητος" σύμβουλος του Πρωθυπουργού).

΄Εχοντας παρακολουθήσει την πορεία του Συνηγόρου του Πολίτη από την αρχή της λειτουργίας του, επ' αφορμή της λήξης της θητείας του κ. Καμίνη τον Οκτώβρη του 2007 ανάρτησα στο elawyer ένα κείμενο με τίτλο "Οκτώ προτάσεις για τον νέο Συνήγορο του Πολίτη". Με την ανανέωση της εντολής της Βουλής για άλλη μία τετραετία, έστειλα στον κ. Καμίνη ένα μήνυμα συγχαρητηρίων επισυνάπτοντας τις Οκτώ Προτάσεις. Ο κ. Καμίνης απάντησε με ένα ευχαριστήριο γράμμα, αλλά οι προτάσεις αυτές παραμένουν επίκαιρες και θεωρώ ότι αφορούν και τον επόμενο Συνήγορο του Πολίτη.

Αυτό που ενοχλεί περισσότερο από όλα στην δεύτερη θητεία του κ. Καμίνη, η οποία ήδη διακόπηκε με την παραίτησή του στα 2,5 χρόνια ύστερα από την εμπλοκή του ονόματός του ως πολιτική πρόταση για τις δημοτικές εκλογές στο Δήμο Αθηναίων, είναι ότι πλέον ο Συνήγορος δεν εξαντλεί τις θεσμικές δυνατότητες για παρέμβασή του. Το χειρότερο απ' όλα είναι ότι αποφεύγει ακόμα και τη δημοσιοποίηση των πορισμάτων που αποστέλλει στα Υπουργεία ύστερα από την άρνηση των δημόσιων υπηρεσιών να ανταπεξέλθουν στις συστάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη. Ενώ δηλαδή η μόνη δυνατότητα "πίεσης" που διαθέτει ο Συνήγορος για να διαμεσολαβήσει υπέρ των δικαιωμάτων του πολίτη είναι η δημοσιότητα, τελικά δεν προβαίνει ούτε σε απλή ανάρτηση ΟΛΩΝ των πορισμάτων περί μη συμμόρφωσης της Διοίκησης στην ιστοσελίδα του. Επίσης ο Συνήγορος του Πολίτη με εξαιρετική φειδώ στέλνει πια δικογραφίες στην εισαγγελία, ενώ αδρανής παραμένει και η αρμοδιότητά του για σύνταξη έκθεσης σχετικά με το ποινικό αδίκημα της μη συνεργασίας δημοσίου υπαλλήλου με την ανεξάρτητη αρχή. Αυτά έχουν επισημανθεί στο κείμενο "Ο Συνήγορος πρέπει να πιέσει περισσότερο για την ίση μεταχείριση". Αποτέλεσμα της μη εξάντλησης των θεσμικών δυνατοτήτων του Συνηγόρου είναι η μη συμμόρφωση των ελεγχομένων υπηρεσιών προς τις νομικές τους υποχρεώσεις. Η ανικανότητα του Συνηγόρου να πείσει μια υπηρεσία να χορηγήσει αντίγραφα ενός φακέλου στον δικαιούχο του, σε μια περίπτωση οδήγησε την Ελλάδα σε καταδίκη ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (βλ. ΕΔΔΑ: καταδίκη Ελλάδας επειδή δεν δόθηκε σε πατέρα έγγραφο που αφορά το παιδί του). Αν ο Συνήγορος είχε εξαντλήσει όλα τα μέσα που έχει, η καταδίκη θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.

Ένα μεγάλο ζήτημα επίσης είναι το "θάψιμο" αναφορών στο αρχείο, όταν δεν έχει εξαντληθεί το περιθώριο διαμεσολάβησης, αλλά ακόμα και όταν η διοίκηση δίνει ορισμένες αόριστες διαβεβαιώσεις για μελλοντική συμμόρφωσή της σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις στις οποίες αναφορές έχουν απορριφθεί για λόγους που δεν βασίζονται στον Ν.3094/2003, όπως η γνωστή ιστορία με την "διαβούλευση" του ΟΠΙ, στην οποία ο Κύκλος Δικαιωμάτων προσπάθησε με κάθε τρόπο να αποκλείσει την δυνατότητα ελέγχου κακοδιοίκησης όσον αφορά το θεσμό της δημόσιας διαβούλευσης, θεωρώντας ότι οι σχετικές πράξεις της διοίκησης δεν απηχούν ενάσκηση δημόσιας εξουσίας, μολονότι τέτοια προϋπόθεση δεν απαντάται στον νόμο για την διερεύνηση διοικητικών πράξεων από τον Συνήγορο (βλ. Οι αρμοδιότητες του Συνηγόρου του Πολίτη).

Μια περίεργη διάσταση απόψεων ανάμεσα στον κ. Καμίνη και το επιστημονικό προσωπικό του Συνηγόρου διαπιστώθηκε και στο θέμα του αποκλεισμού ομόφυλων ζευγαριών από το δικαίωμα σύναψης συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης. Ενώ στα μέσα ενημέρωσης ο ίδιος ο κ. Καμίνης τάχθηκε κατά κάθε αποκλεισμού για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες (βλ. in.gr, 1/4/2008), η απάντηση των υπηρεσιών του Συνηγόρου σε σχετικό ερώτημα ήταν ότι ο αποκλεισμός δεν παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο (βλ. Σύμφωνο συμβίωσης: ο Συνήγορος του Πολίτη αγνοεί την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Να ένα παράδειγμα προβληματικής λειτουργίας του δυαδιστικού μοντέλου διοίκησης του Συνηγόρου του Πολίτη, κατά το οποίο ο Συνήγορος "απλώς προεδρεύει", εκπροσωπώντας - αλλά όχι ενσωματώνοντας- την ανεξάρτητη αρχή και τελικά οι ειδικοί επιστήμονες αποκλίνουν από τις δημόσιες δηλώσεις του ή έστω από την πρόσληψη του πολίτη σχετικά με τα λεγόμενα του φυσικού φορέα της ανεξάρτητης αρχής.

Όταν ο Βοηθός Συνήγορος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου κ. Τάκης παραιτήθηκε, προκειμένου να λάβει τη θέση του Γενικού Γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής, μέχρι τον διορισμό του νέου Βοηθού κι αρκετούς μήνες μετά, ο συγκεκριμένος Κύκλος υπολειτουργούσε. Για μία περίοδο τα έγγραφα του Κύκλου υπέγραφε ο ίδιος ο κ. Καμίνης. Μετά την παραίτηση του κ. Καμίνη υπάρχει ο κίνδυνος η Αρχή να αργήσει αρκετούς μήνες μέχρι να ξαναβρεί τον βηματισμό της. (βλ. επ' αυτού H παραίτηση του Συνηγόρου του Πολίτη και η ανάγκη προστασίας του θεσμού από πρόωρες παραιτήσεις).

Η παρουσία του Συνηγόρου του Πολίτη στο Υπουργικό Συμβούλιο αποτέλεσε μία άκρως αμφιλεγόμενη ενέργεια, η οποία γνώρισε πολλούς υποστηρικτές, αλλά και επικρίσεις (βλ. Ο Συνήγορος του Πολίτη δεν έχει θέση στο υπουργικό συμβούλιο). Ήταν μία κίνηση που έλαβε χώρα κατά το τελευταίο έτος της θητείας του κ. Καμίνη και η ιστορική απόφαση του να λάβει μέρος στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο βρίσκεται σίγουρα σε αντίθεση με την ιστορική στιγμή της ίδρυσης του Συνηγόρου του Πολίτη, όταν ο κ. Σημίτης ως πρωθυπουργός είχε προσέλθει στα γραφεία της τότε νεοσύστατης αρχής, αναφέροντας ότι η δουλειά της είναι να ελέγξει την εξουσία.


Ο κ. Καμίνης έχει εργαστεί σκληρά στον Συνήγορο του Πολίτη κατά τη διάρκεια των 12 ετών από την έναρξη της λειτουργίας του και κάθε προσπάθεια αποδόμησης της προσφοράς του θα έπεφτε στο κενό. Ωστόσο, οι παραπάνω παρατηρήσεις που αφορούν άστοχες στρατηγικές και δυνατότητες μεταβολής του μοντέλου εκπλήρωσης της αποστολής της Αρχής θεωρώ ότι διατηρούν την δυναμική τους και θα απασχολήσουν τους επόμενους φυσικούς φορούς ενός άκρως ενδιαφέροντος κι ελπιδοφόρου δημόσιου θεσμού.




Πέμπτη, Αυγούστου 26, 2010

Η παραίτηση του Συνηγόρου του Πολίτη και η ανάγκη προστασίας του θεσμού από πρόωρες παραιτήσεις

Στην ανακοίνωση της παραίτησής του από τη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη, ο κ. Καμίνης λέει τη μισή αλήθεια: "Τον προσεχή Μάρτιο συμπληρώνω οκτώ χρόνια, δηλαδή δύο πλήρεις θητείες στο αξίωμα του Συνήγορου του Πολίτη". Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι παραιτείται έξι μήνες πριν τη λήξη της θητείας του (τον Μάρτιο του 2011). Η πλήρης αλήθεια είναι ότι ο κ. Καμίνης διορίστηκε τον Μάρτιο του 2008 για μια τετραετή θητεία, η οποία λήγει τον Μάρτιο του 2012. Συνεπώς, ο κ. Καμίνης αποφάσισε να εγκαταλείψει την δημόσια αποστολή που με ομοφωνία του ανέθεσε η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής ενάμιση χρόνο πριν την λήξη της δεύτερης θητείας του. Η "οκταετία" στην οποία αναφέρεται η ανακοίνωση αφορά την αυτοδίκαιη παράταση της πρώτης θητείας του (2003-2007) έως τον Μάρτη του 2008 (πενταετία), επειδή λόγω κωλυσιεργίας της Βουλής για ένα και πλέον χρόνο παρέμεινε αυτοδικαίως στη θέση του, αφού δεν είχε επιλεγεί νέος Συνήγορος παρά τη λήξη της τετραετίας.

Ο κ. Καμίνης εξέδωσε αυτή την ανακοίνωση μετά την αρχική διάψευση της φημολογίας που ξεκίνησε την προηγούμενη εβδομάδα (βλ. εδώ εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 21/8/10: "το Έθνος επικοινώνησε με το Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος τόνισε ότι δεν έχει γίνει αποδέκτης κάποιας σχετικής πρότασης υπογραμμίζοντας ότι η βασική του μέριμνα επί του παρόντος είναι η διαφύλαξη του κύρους και της ανεξαρτησίας της Αρχής"). Δηλαδή στις 21/8/2010 διέψευσε τις φήμες στο Έθνος, ενώ στις 25/8/2010 στην ανακοίνωσή του αναφέρει ότι ο κ. Κουβέλης του έκανε την πρόταση από τις αρχές Αυγούστου.

Θα ήταν άδικο να κατηγορήσουμε τον κ. Καμίνη ότι χρησιμοποίησε το θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη για την προσωπική προβολή που του παρείχε εποφθαλμιώντας την είσοδό του στην πολιτική, ενώ πιο πριν ήταν ένας χαμηλότονος λέκτορας της Νομικής Αθήνας. Διότι τους χαμηλούς τόνους διατήρησε καθ' όλη την πορεία του στην ηγεσία της ανεξάρτητης αρχής. Ωστόσο, η παραίτησή του, για τους σκοπούς της καθόδου του ως υποψήφιος στις δημοτικές εκλογές, δημιουργεί δύο σημαντικά προβλήματα.

Το πρώτο πρόβλημα είναι θεσμικό, διότι διαμορφώνεται η εντύπωση ότι ο Συνήγορος του Πολίτη δεν αποτελεί τη μέγιστη καταξίωση για έναν νομικό που έχει διάθεση και γνώση για να προσφέρει μια εναλλακτική ελπίδα στην επίλυση των διαφορών ανάμεσα σε Πολίτη και Κράτος, αλλά ένα εφαλτήριο για άλλες θέσεις και φιλοδοξίες ξένες προς τον ανεξάρτητο χαρακτήρα του θεσμού. Βέβαια ο κ. Καμίνης δεν είναι ο πρώτος Συνήγορος που παραιτείται για να διεκδικήσει μια άλλη δημόσια θέση: είχε προηγηθεί και ο κ. Αδαμόπουλος, ο οποίος παραιτήθηκε στο μέσο της θητείας του ως Συνήγορος του Καταναλωτή για να αναλάβει τη θέση του Προέδρου του Οργανισμού Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και, μετά, τη θέση του Γενικού Γραμματέα Επικοινωνιών του Υπουργείου Μεταφορών. Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος να υποβαθμιστεί σοβαρά ο θεσμός των ανεξάρτητων αρχών, με την περιθωριοποίησή τους ως "προθάλαμοι" για την μετέπειτα σταδιοδρομία σε άλλες δημόσιες θέσεις. Θα ήταν καταστροφή για έναν θεσμό όπως ο Συνήγορος του Πολίτη να τύχει μιας τέτοιας μεταχείρισης από πρόσωπα που διορίζονται εκεί εποφθαλμιώντας απλώς τη δημοσιόητα για την μετέπειτα επιδίωξη των πολιτικών ή άλλων φιλοδοξιών τους.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι πρακτικό και ουσιαστικό. Όταν τον Νοέμβριο του 2009 παραιτήθηκαν ο Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για την Ποιότητα Ζωής (προκειμένου να αναλάβουν θέσεις γενικών γραμματέων σε υπουργεία), τα αντίστοιχα τμήματα της Ανεξάρτητης Αρχής περιήλθαν σε πολύμηνη υπολειτουργία μέχρι να αναλάβουν οι νέοι Βοηθοί Συνήγοροι. Επειδή εκπροσωπώ προσφεύγοντες στο Συνήγορο του Πολίτη, είμαι σε θέση να διαβεβαιώσω ότι υποθέσεις που εκκρεμούσαν στον Κύκλο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων διεκπεραιώθηκαν μετά από 7-8 μήνες, ενώ σε μία περίπτωση που κατατέθηκε το Νοέμβριο, ακόμη δεν έχει εκδοθεί η παραμικρή απάντηση από τις υπηρεσίες του Συνηγόρου, παρά τις αλλεπάλληλες υπενθυμίσεις της εκκρεμότητας. Όταν τον Ιανουάριο του 2003 ο κ. Διαμαντούρος εξελέγη Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και έφυγε από τον Συνήγορο του Πολίτη χρειάστηκε να παρέλθει ένα χρονικό διάστημα μέχρι τον Απρίλιο του ίδιου έτους μέχρι να εκλεγεί ο κ. Καμίνης στην ηγεσία του θεσμού. Έτσι, η παραίτηση τώρα του κ. Καμίνη ενέχει τον μεγάλο κίνδυνο να παραλύσουν και πάλι οι υπηρεσίες του Συνηγόρου, με αποτέλεσμα την ουσιαστική διάλυση του θεσμού.

Πρέπει λοιπόν με κάποιον τρόπο να διασφαλιστεί ότι τα πρόσωπα που θητεύουν στις ανεξάρτητες αρχές, ιδίως στο Συνήγορο του Πολίτη, θα εκπληρώνουν την αποστολή τους για το διάστημα για το οποίο έχουν λάβει την εντολή της Εθνικής Αντιπροσωπείας. Αυτό έχει διασφαλιστεί όσον αφορά τα κωλύματα εκλογικότητας για τη θέση του βουλευτή για τα μονοπρόσωπα μέλη των αιρετών μελών οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (άρθρο 56 του Συντάγματος), τα οποία ακόμη κι αν παραιτηθούν, αν δεν έχει τελειώσει η θητεία τους δεν επιτρέπεται να ανακηρυχθούν ως υποψήφιοι. Για τις ανεξάρτητες αρχές χρειάζεται όμως μια διευρυμένη διάταξη που να απαγορεύει την ανάληψη οποιασδήποτε δημόσιας θέσης εάν δεν έχει ληξει η θητεία για την οποία διορίστηκαν. Ενδεχομένως το κώλυμα θα πρέπει να αφορά κι ένα ικανό χρονικό διάστημα μετά το πέρας της θητείας (ένα ή δύο χρόνια), ώστε να αποδυναμωθεί και η "παράπλευρη ωφέλεια" της αναγκαστικής δημοσιότητας που εκ της θέσεώς τους περιβάλλει τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών.





Τρίτη, Αυγούστου 24, 2010

O Συνήγορος του Πολίτη ως υποψήφιος δήμαρχος

Είναι ελάχιστοι οι θεσμοί του πολιτεύματος για τους οποίους το Σύνταγμα προβλέπει αυστηρές διασφαλίσεις προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Ουσιαστικά πρόκειται για τους δικαστές και για τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών. Κι ενώ οι δικαστές διορίζονται με πράξη του Υπουργού Δικαιοσύνης ύστερα από την αποφοίτησή τους από την σχολή δικαστών, τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών επιλέγονται με ομοφωνία (ή έστω με πλειοψηφία3/5) από την Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, με διακομματική σύνθεση. Το Σύνταγμα προβλέπει λοιπόν ότι το πρόσωπο που θα επιλεγεί ως Συνήγορος του Πολίτη δεν πρέπει να αποτελεί μονομερή επιλογή της κυβερνητικής πλειοψηφίας, αλλά όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων ή έστω μιας αυξημένης πλειοψηφίας τους. Αυτό, επειδή ο Συνήγορος του Πολίτη καλείται να εξετάζει τις πράξεις, παραλείψεις και υλικές ενέργειες της Διοίκησης, προκειμένου να δίνει εξωδικαστικές λύσεις στις διαφορές ανάμεσα σε πολίτη και Κράτος, χωρίς όμως να υπάγεται ο ίδιος ως δημόσια Αρχή στις εντολές κάποιου πολιτικού προϊσταμένου, όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι. Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι, όπως και τα δικαστήρια, θεσμός του κράτος δικαίου, πέρα δηλαδή από τις πλειοψηφικές αποφασιστικές δομές της δημοκρατίας, όπως το Κοινοβούλιο και η Κυβέρνηση. Ο ρόλος του δεν είναι να εκπροσωπεί συμφέροντα και ομάδες πληθυσμού, αλλά να προστατεύει το άτομο από τις αυθαιρεσίες της εκτελεστικής λειτουργίας.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της τελευταίας εβδομάδας, ένας νεοσύστατος πολιτικός φορέας της Αριστεράς, φέρεται να έχει προτείνει μια προεκλογική συμμαχία προκειμένου να συσπειρωθούν οι ψηφοφόροι της ευρύτερης προοδευτικής παράταξης, γύρω από εισηγηθείσα υποψηφιότητα του κ. Καμίνη, του Συνηγόρου του Πολίτη, για τη θέση του Δημάρχου Αθηνών. Ο ίδιος ο κ. Καμίνης ανέφερε όμως ότι δεν του έχει γίνει πρόταση και ότι τον ενδιαφέρει προ πάντων η διαφύλαξη της ανεξαρτησίας του θεσμού. Πράγματι, τα δημοσιεύματα δεν αναφέρονται σε πρόταση προς τον ίδιο, αλλά σε διακομματικές συζητήσεις για ενδεχόμενη στηριξή του. Σύμφωνα με κάποιο δημοσίευμα ο ίδιος ο κ. Καμίνης φέρεται να έχει ζητήσει ως όρο να μην διαρρεύσει η συνεννόηση αυτή στα μέσα ενημέρωσης, πράγμα που φαίνεται ότι δεν έγινε σεβαστό από όλους τους συνομιλητές.

Ο κ. Καμίνης εκλέχθηκε στη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη το 2003, διαδεχόμενος τον κ. Διαμαντούρο, όταν ο τελευταίος εξελέγη στη θέση του αντίστοιχου θεσμού της Κοινότητας, ως Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής. Μέχρι τότε, ήταν Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη στον Κύκλο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μετέχοντας στον θεσμό από την ίδρυσή του (το 1998). Η θητεία του κ. Καμίνη ανανεώθηκε το 2008, με ομόφωνη απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής, όπως ορίζει το Σύνταγμα, για άλλη μία τετραετία. Bρίσκεται δηλαδή στο μέσο της δεύτερης (και τελευταίας κατά το νόμο) θητείας του. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο κ. Καμίνης είναι εκ της θέσεώς του από τους λίγους που γνωρίζουν τόσο καλά τα προβλήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης σε όλη την Ελλάδα, έχοντας συμβάλλει με τις προτάσεις του στην επίλυσή τους. Στις Ετήσιες Εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη καταγράφεται ότι οι Δήμοι είναι οι πιο κλασικες εστίες κακοδιοίκησης. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι ο κ. Καμίνης έχει σημαντική εμπειρία στην διοίκηση μιας πολυπρόσωπης δημόσιας υπηρεσίας. Αν παρακάμψουμε δηλαδή ότι είναι άλλο να προτείνεις λύσεις κι άλλο να τις εφαρμόζεις (άλλο η γνώση του προβλήματος κι άλλο η αποκατάστασή του), ένας Συνήγορος του Πολίτη θα ήταν η ιδανική περίπτωση για την ανάληψη της διοίκησης ενός Δήμου με μεγάλα ανοικτά ζητήματα ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα (μετανάστες κλπ), την ποιότητα ζωής (κλασικό πεδίο δράσης του Συνηγόρου του Πολίτη), την υγεία, τα παιδιά κλπ. Επομένως, όσον αφορά τους πολιτικούς χώρους που φέρονται να συζητούν την υποψηφιόητα Καμίνη, σε επίπεδο προσώπου, αποτελεί σαφώς μια επιλογή ουσίας και κύρους.

Υπάρχει όμως μια θεσμική πτυχή σε όλη αυτή τη συζήτηση, η οποία τραυματίζεται και μάλιστα επικίνδυνα για το μέλλον του ίδιου του Συνηγόρου του Πολίτη. Ο θεσμός αυτής της ανεξάρτητης αρχής έχει πρόσφατα συμπληρώσει την πρώτη δεκαετία του και αποτελεί μία από τις ελάχιστες ελπίδες για την εγκαθίδρυση ενός πράγματι ανεξάρτητου και αδιάβλητου ελεγκτικού μηχανισμού όσον αφορά τον Δημόσιο Τομέα. Η "πολιτικοποίησή" του, δηλαδη η παρουσίασή του ως συγγενούς προς συγκεκριμένες πολιτικές παρατάξεις, ακόμα και ως "διακομματικής" υποψηφιότητας, δυσχεραίνει την εμπέδωση ότι πρόκειται για έναν θεσμό που θα παραμείνει πάντοτε έξω από τις αμφιλεγόμενες διαδικασίες της τρέχουσας πολιτικής πρακτικής. Ο Συνήγορος δεν είναι "διακομματικός", είναι ανεξάρτητος. Ανεξαρτησία δεν είναι το άθροισμα των πολλαπλών εξαρτήσεων. Σημειολογικά, η μετάβαση του φυσικού φορέα του θεσμού στην σφαίρα των υποψήφιων αρχόντων που εκπροσωπούν πλειοψηφίες, θα δημιουργούσε ένα αρνητικό προηγούμενο: ορισμένοι ίσως θεωρήσουν τον Συνήγορο του Πολίτη ως ένα ακόμη εφαλτήριο για μετάβαση τεχνοκρατών στην πολιτική σκηνή. Ένας καθηγητής μου που μετείχε στην πρώτη σύνθεση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης μου είπε ότι παραιτήθηκε όταν κάποιο άλλο μέλος του ΕΣΡ προτίμησε τελικά τον διορισμό του ως Νομάρχη, με τη λογική "δημόσια θέση να 'ναι, κι ό,τι να 'ναι". Ο κ. Καμίνης ουδέποτε έδωσε τέτοια δείγματα, καθώς είναι η πρώτη φορά που συζητείται το όνομά του για μια αιρετή θέση της πολιτικής σκηνής. Είχε προηγηθεί βέβαια και η αδόκιμη κι εκτός αρμοδιότητας εμφάνισή του στο πρώτο νέο υπουργικό Συμβούλιο, μια ξεκάθαρη επικοινωνιακή επιτυχία της νέας Κυβέρνησης, η οποία όμως επίσης βρισκόταν στα όρια ως προς τον σεβασμό της ανεξαρτησίας του Συνηγόρου, ο οποίος δεν είναι σύμβουλος της πολιτείας (όπως λ.χ. η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), αλλά ανεξάρτητος ελεγκτής της.

Ο Συνήγορος του Πολίτη δεν είναι εφαλτήριο, δεν είναι μέσον για την μεταπήδηση σε καμία άλλη δημόσια θέση. Αποτελεί έναν ανώτατο θεσμό της πολιτείας και μια σημαντική καινοτομία προς μια μορφή διαβουλευτικής δημοκρατίας, στην οποία οι διαφορές δεν επιλύονται με κυρώσεις, αλλά με την δύναμη των επιχειρημάτων, δηλαδή με την εμβάθυνση στην ρίζα των προβλημάτων και την διαρκή προσπάθεια για την εξάλειψή της. Η εμπλοκή του ονόματος του Συνηγόρου του Πολίτη στην ευκαιριακή πολιτική συνεννόηση ενόψει μιας προεκλογικής περιόδου δεν βοηθά στην οικοδόμηση της σωστής πρόσληψης της λειτουργίας του και την ευθύνη για τον πιθανό στιγματισμό του θεσμού ως "προθαλάμου" φέρουν οι πολιτικοί χώροι που προκάλεσαν αυτή τη συζήτηση.

Δευτέρα, Αυγούστου 23, 2010

Απαντήσεις υποψήφιου Ευρωδικαστή κ. Στάγκου για θεμελιώδη δικαιώματα


Ενόψει της επιλογής ενός από τους τρεις Έλληνες υποψήφιους για τη θέση του δικαστή του Ευρωπαικού Δικαστηρίου των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων αναρτήθηκαν στο e-lawyer μια σειρά ερωτήσεις που αφορούν το Διαδίκτυο, τις διακρίσεις, το δικαίωμα ψήφου ομογενών, τη θρησκευτική ελευθερία, το δικαίωμα στέγασης των Ρομά και το γάμο ομόφυλων προσώπων. (βλ τις ερωτήσεις εδώ )

Σήμερα έστειλε τις απαντήσεις του ο καθηγητής κύριος Πέτρος Στάγκος, τον οποίο ευχαριστώ για την ανταπόκριση. Πιο κάτω θα βρείτε το πλήρες κείμενο των απαντήσεων, εδώ παρουσιάζω συνοπτικά τις απαντήσεις ανά θεματική ενότητα

1. Διαδίκτυο, άρση απορρήτου, θεμελιώδες δικαίωμα πρόσβασης, blogs, υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης

Συνοπτικά, ο κ. Στάγκος ως προς το θέμα της άρσης του απορρήτου θεωρεί ότι με βάση την πρόσφατη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν θα μπορούσε να επιβληθεί σε μια χώρα η άρση του διαδικτυακού απορρήτου γενικά. Κατά τη γνώμη του καθηγητή, ένα θεμελιώδες δικαίωμα για την πρόσβαση στο Διαδίκτυο μπορεί να αναπτυχθεί στη βάση της "παροχής δημόσιας υπηρεσίας", αναφερόμενος ρητά στην περίπτωση της Ισλανδίας. Ο υποψήφιος Ευρωδικαστής τάσσεται ευθέως κατά του νόμου "three strikes", αλλά και στην υποχρεωτική προληπτική διατήρηση των τηλεπικοινωνιακών δεδομένων για σκοπούς καταπολέμησης του εγκλήματος. Σχετικά με την ιδιωτικότητα στα κοινωνικά δίκτυα, θεωρεί ότι η εμπιστευτικότητα είναι περιορισμένη, εφόσον ο χρήστης έχει δημοσιοποιήσει ο ίδιος τις πληροφορίες σε έναν κύκλο φίλων και γνωστών. Τέλος, όσον αφορά τις δεοντολογικές υποχρεώσεις του δημόσιου λόγου, θεωρεί ότι δεσμεύουν τόσο τους δημοσιογράφους όσο και όλους τους υπόλοιπους bloggers.

2. Mειονότητες

Ως προς τις καταδίκες της Ελλάδας για παραβίαση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι από μέλη εθνικών μειονοτήτων, ο κ. Στάγκος μέμφεται τις ελληνικές κυβερνήσεις για ανικανότητα, μετακύληση των προβλημάτων στη δικαιοσύνη και μη επίκληση του άρθρου 15 της ΕΣΔΑ που θα νομιμοποιούσε παρεκκλίσεις από τα ανθρώπινα δικαιώματα για λόγους έκτακτης ανάγκης. Όσον αφορά την απόρριψη μηνύσεων που βασίζονται στην αντιρατσιστική νομοθεσία, ο καθηγητής αναγνωρίζει ότι θα συνιστά παραβίαση της ΕΣΔΑ εφόσον πρόκειται για θιγόμενες ομάδες με εδραιωμένα εθνοτικά ή πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Σχετικά με τα δικαιώματα στέγασης των Ρομά, ο υποψήφιος αναφέρεται σε υπόθεση εναντίον της Γαλλίας που εκκρεμεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αλλά και στην καταδικαστική για την Ελλάδα απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων (της οποίας ο κ. Στάγκος είναι μέλος), η οποία έχει αναγνωρίσει τη στέγαση ως κοινωνικό δικαίωμα, όπως προβλέπει κι ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης.

3. Δικαίωμα ψήφου ομογενών

Ο κ. Στάγκος θεωρεί ότι η πρόσφατη καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ύστερα από προσφυγή ομογενών που δεν μπόρεσαν να ψηφίσουν από τις χώρες διαμονής τους στις εθνικές εκλογές, "δεν παρακολουθεί με συνέπεια και προσοχή την σημερινή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα".

4. Δικαίωμα ιθαγένειας

Ο κ. Στάγκος αναφέρεται στην πρόσφατη απόφαση κατά της Σλοβενίας κι υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα δεν έχει επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Ιθαγένεια του 1997.

5. Θρησκευτική ελευθερία

Ο υποψήφιος Ευρωδικαστής αναφέρει ότι δεν είναι και πολύ σύμφωνος με την απόφαση Lautsi κατά Ιταλίας (προσβολή θρησκευτικής ελευθερίας μαθητή από την παρουσία του Εσταυρωμένου σε αίθουσα διδασκαλίας). Επικεντρώνει τις ενστάσεις του στην θεμελίωση της απόφασης, η οποία θα περίμενε να εστιάζει στην άνιση μεταχείριση - κι όχι τόσο ως δικαίωμα των γονιών να επιλέγουν την θρησκευτική κατεύθυνση των παιδιών στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

6. Γάμοι ομόφυλων προσώπων

Ο κ. Στάγκος θεωρεί "τόλμη" το ότι οι ευρωδικαστές αναγνώρισαν ότι από το άρθρο 8 (ιδιωτικότητα) της ΕΣΔΑ επιβάλλεται η αναγνώριση δικαιώματος συμφώνου συμβίωσης και για τα ομόφυλα ζευγάρια. Θεωρεί μη προσεγμένο το σκεπτικό της πρόσφατης απόφασης που θέτει ως κριτήριο διαφοροποίησης ομόφυλων - ετερόφυλων ζευγαριών το θέμα της ανατροφής των παιδιών.


Σκοπός της δημοσίευσης είναι να γίνουν γνωστές οι απόψεις του υποψήφιου ευρωπαίου δικαστη και να προκληθεί μια συζήτηση σχετικά με αυτά τα μείζονα νομικά θέματα. Ευκταίον να ανταποκριθούν και οι άλλοι δύο υποψήφιοι, η κυρία Τσιρλή και ο κύριος Σισιλιάνος ώστε να έχουμε ένα χαλαρό debate.


Η πλήρης απάντηση του κ. Πέτρου Στάγκου:


Σας εκθέτω, κ. Σωτηρόπουλε, με τη δέουσα συντομία, τις απόψεις μου στα πολλά ζητήματα που θέσατε με την ανάρτηση "Ερωτήσεις για τους 3 υποψήφιους Έλληνες Ευρωδικαστές", επιθυμώντας έτσι να συμβάλλω και στο δημόσιο διάλογο που ούτως ή άλλως κινητοποιείτε με τις λοιπές αναρτήσεις σας για τα παρεμφερή -προς τα των"ερωτήσεων"- ζητήματα.


Οι ερωτήσεις σας προσφέρονται σε μια, κάπως ομαδοποιημένη προσέγγιση.

Η πρώτη ομάδα ερωτήσεών σας αφορά στις ατομικές ελευθερίες που σχετίζονται με τη λειτουργία του Διαδικτύου.


Δεν νομίζω ότι, καταρχάς, η απόφαση του ΕΔΔΑ K.U. κ. Φινλανδίας προσφέρεται σαν επιχείρημα για τη ανάδειξη του άρ. 8 ΕΣΔΑ ως νομικής βάσης προς το σκοπό της θεσμοθέτησης της άρσης του απορρήτου επί αδικημάτων σαν την εξύβριση ή τη δυσφήμηση. Εξάλλου, ούτε η ίδια η απόφαση, με τη σκ. 41, το πάει σ' αυτή την κατεύθυνση. Με τα κριτήρια και τις έννοιες του εθνικού ποινικού δικαίου, ίσως η απόφαση του ΕΔΔΑ να μπορούσε να θεωρηθεί ότι προσέγγισε το αδίκημα της παιδοφιλίας σαν ιδιώνυμο αδίκημα. Αυτό που αποδοκίμασε το ΕΔΔΑ ήταν μια προσβολή, όχι τόσο από ιδιώτες όσοαπό το Κράτος και εξαιτίας της αδράνειάς του να νομοθετήσει κατά την επίμαχη χρονική περίοδο, του πυρήνα του ατομικού δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή που έγκειται αφενός στην ακεραιότητα της βιολογικής και ηθικής υπόστασης του ατόμου, αφετέρου στον ευπαθή χαρακτήρα της υπόστασης του παιδιού. Εμμένοντας, πάντως, στην προσέγγιση από τη σκοπιά του ποινικού δικαίου και παίρνοντας υπόψη και δικό σας σχόλιο σε άλλη ανάρτηση ("Ειδικότερα για το μέτρο της 'ονομαστικοποίησης' ιστοσελίδων"), θαέλεγα ότι αν σε κάτι μπορεί να χρησιμεύσει η απόφαση K.U. κ. Φινλανδίας, είναι στο να δώσει επιχειρήματα για το χαρακτηρισμό της παιδοφιλίας ως "ιδιαίτερα σοβαρού εγκλήματος", που να δικαιολογεί την άρση του απορρήτου με απόφαση δικαστικής αρχής (άρ. 19§1 Συντ.).


Θα προτιμούσα, προσωπικά, να στηρίξω το θεμελιώδη χαρακτήρα της πρόσβασης στο Διαδίκτυο περισσότερο σε υποχρέωση παροχής δημόσιας υπηρεσίας από τη μεριά της Πολιτείας. Εξ όσων γνωρίζω, πρόσφατα (στα τέλη του 2009) αυτή την προσέγγιση ενσάρκωσε νομοθεσία που εισάχθηκε στη Φινλανδία. Σίγουρα στα πλαίσια μιας τέτοιας νοηματοδότησης του σχετικού δικαιώματος ως θεμελιώδους, οφείλουν να έχουν τη θέση που τιςαρμόζει οι εγγυήσεις του δικαιώματος ως ελευθερίας (άρ. 10 ΕΣΔΑ). Αυτή την προσέγγιση ενστερνίστηκε το γαλλικό Συνταγματικό Συμβούλιο (θεμελιώνοντας την, βέβαια, στο άρ. 11 της Διακήρυξης του 1789, κι όχι στο 10 ΕΣΔΑ) με την απόφασή του υπ' αριθ. 2009-580 DC της 10.6.2009 (είναι δημοσ. και στηνAJDA 2009, σελ. 1133, με σχόλιο του Brondel). Ειδικά δε για τη διάσταση "three strikes" που είχε εισαγάγει ο γαλλικός νόμος "DAVDSI", το ΣΣ αποδοκίμασε τη ρύθμιση σύμφωνα με την οποία η οικεία ανεξάρτητη αρχή (η γνωστή και ως"HΑDOPI") μπορεί να διατάξει τη διακοπή της πρόσβασης στον παραβάτη των κανόνων προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, λέγοντας πολύ απλά ότι η HΑDOPI δεν είναι δικαστική αρχή και ότι μια τέτοια κύρωση δεν μπορεί παρά να ληφθεί μόνο μετάαπόφαση αμιγώς δικαστικού οργάνου. Πέραν αυτών, βρίσκω τη λογική του "three strikes" λιγάκι βλακώδη : μέσα στο πανελεύθερο (sic) Internet, τι θα πεί"ανέχομαι μέχρι 3 απόπειρες"? Ο χρήστης, και μετά τη διακοπή της πρόσβασης, θα πάει στον η/υ του γείτονα ή του φίλου του και άνετος θα κάνει την …4η απόπειρά του!



Θεωρώ ότι είναι υπέρμετρα επαχθές μέσα στη γενικότητά του και δυσανάλογο ως προς τον επιδιωκόμενο σκοπό (την πρόληψη ή τη δίωξη εγκλημάτων) το μέτρο της υποχρεωτικής διατήρησης των δεδομένων κίνησης από τις εταιρίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, το οποίο επιτάσσεται από την οδηγία 2006/24 της ΕΕ. Δεν βλέπω όμως, το γε νυν έχον (δηλ. με την μη συμμετοχή της ΕΕ στην ΕΣΔΑ ως συμβαλλόμενο μέρος της), ευδοκίμηση μιας εξέτασης της σκοπιμότητας του μέτρου από τη σκοπιά των διατάξεων της Σύμβασης (άρ. 6,7,8,10), όχι για άλλο λόγο παρά μόνο για εκείνο της υπερβολικής "gentleness" που το ΕΔΔΑ, σ' αυτή τη φάση και βάσει της νομολογίας Boshporus, επιδεικνύει έναντι της ΕΕ, αξιώνοντας (πολιτικά μιλώντας : ορθώς) "insuffisance manifeste" στην κοινοτική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων ώστε να εγκαλέσει την ευθύνη έναντι της Σύμβασης του, ή των, ή όλων των κρατών μελών της ΕΕ.



Δεν καταλαβαίνω : πώς γίνεται να μιλάμε για"κλειστό profile" σε υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης; Στα κοινωνικά δίκτυα, οι πληροφορίες που σχετίζονται με την προσωπική κατάσταση ενός ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργία τουFacebook, δεν μπορούν να διαδοθούν χωρίς τη θέλησή του από "φίλους" του, ή από φίλους φίλων κ.ο.κ.; Δεν βοηθά ούτε η νομοθεσία ούτε η νομολογία (οι εκτός συνόρων μας, προφανώς) για τον προσδιορισμό της φύσης των ηλεκτρονικώνεργαλείων κοινωνικής δικτύωσης. Η φύση των πληροφοριών που αποτελούν αντικείμενο διακίνησης στο Facebook μπορεί να αποτιμηθεί σε συνάρτηση με τις παραμέτρους εμπιστευτικότητας που άπτονται τουprofile του χρήστη. Μια σειρά παραδειγμάτων μου έρχεται στο νου. Αναφέρομαι στο γαλλικό δίκαιο, που μου είναι κάπως οικείο : δημόσια έγκριτος νομικός ισχυρίστηκε, πολύ πρόσφατα (από τις στήλες της LeMonde, του Αυγούστου 2010), ότι μια ιδιωτική επιχείρηση μπορεί να κάνει χρήση της ιδιωτικής αλληλογραφίας ενός εργαζόμενου σ' αυτή και να τον απολύσει, αν το περιεχόμενο ενός μηνύματος που περιέχεται στην αλληλογραφία της το αποκάλυψε ο αποδέκτης του μηνύματος και εφόσον προκύπτει προφανής διατάραξη των συμφερόντων της εταιρίας. Από την άλλη όμως μεριά, πριν από 2 χρόνια είχε εκδοθεί η γνωστή απόφαση "Nikon" του γαλλικού ακυρωτικού. Στο ερώτημα αν ένας εργοδότης μπορεί να ανοίξει κατά το δοκούν την ηλεκτρονική αλληλογραφία του υπαλλήλου του, το δικαστήριο απάντησε αρνητικά : κρίνοντας ότι η ιδιωτική ζωή του εργαζόμενου είναι σεβαστή ακόμη και στο χώρο της εργασίας του, το δικαστήριο συμπέρανε ότι η οφειλόμενη προστασία (της ιδιωτικής ζωής) συνεπάγεται, ιδίως, το απόρρητο της αλληλογραφίας,και κατέληξε τονίζοντας ότι ο διευθυντής μιας επιχείρησης δεν μπορεί να λάβει γνώση των προσωπικών μηνυμάτων που διοχετεύει ή δέχεται ο εργαζόμενος χάρη σε ένα ηλεκτρονικό εργαλείο που τέθηκε στη διάθεσή του για την παροχή της εργασίας του. Ωστόσο, στα μέσα του 2009 η νομολογία"Nikon" του γαλλικού ακυρωτικού φάνηκε να υποχωρεί : το δικαστήριο έκρινε ότι πλην περιπτώσεων κινδύνου ή σοβαρών περιστάσεων ο εργοδότης δεν μπορεί ν' ανοίξει τα μηνύματα που ο εργαζόμενος θεωρεί προσωπικά, παρά μόνο με την παρουσία του τελευταίου κι εφόσον αυτός προσηκόντως προσκλήθηκε να παραστεί. Επομένως, σε σοβαρές και έκτακτες περιστάσεις ο εργοδότης μπορεί να διαβάσει τα e-mails ενός υπαλλήλου του, ακόμη κι αν αυτός είναι απών… Για ποια"κλειστότητα" του δικτύου κοινωνικής δικτύωσης εν τέλει συζητάμε?



Τέλος, είναι τόσο "κατακλυσμιαία" η παρουσία των πάσης φύσεως ψευδεπίγραφων δημοσιογράφωνστα blogs, που δεν μπορώ να δεχτώ ότι υποχρεώσεις που πηγάζουν από το άρ. 10 ΕΣΔΑ δεν θα πρέπει να δεσμεύουν όλους τους bloggers, είτε είναι αληθινοίδημοσιογράφοι είτε ψευτο-δημοσιογράφοι.



Μια δεύτερη ομάδα ερωτημάτων που θέσατε αφορά τη μεταχείριση των μειονοτήτων.


Καταρχάς, υποθέτω ότι αναφέρεστε στις καταδικαστικές αποφάσεις Ουράνιο Τόξο κ. Ελλάδοςτου 2005 και τις λοιπές της περιόδου 1998-2005, που αφορούσαν στην παραβίαση του άρ. 11 ΕΣΔΑ. Κατά βάση θεωρώ ότι οι αποφάσεις αυτές είναι δηλωτικέςτης ανεπάρκειας της πολιτικής στην Ελλάδα να λύσει ζητήματα που αφορούν στην ύπαρξη εθνοτικών μειονοτήτων με τα δικά της, πρόσφορα μέσα και της προτίμησής της να εναποθέτει την «επίλυσή» τους στους ώμους των δικαστών (Ελλήνων τε και Ευρωπαίων) (σε εισαγωγικά τοποθετώ τη λέξη επίλυση, γιατί δεν πρόκειται στην ουσία για πραγματική επίλυση, αλλά για αποσιώπηση από τη δικαιοσύνη των ευθυνών της πολιτικής τάξης). Σε όλες τις υποθέσεις, κυριολεκτικά κονιορτοποίησε το ΕΔΔΑ κάθε επιχείρημα που αντέταξε ενώπιόν του η ελληνική κυβέρνηση για την δικαιολόγηση των παραβιάσεων της Σύμβασης εκ λόγων προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας και της εξωτερικής ασφάλειας της χώρας. Το μόνο που δεν έκανε το Δικαστήριο, προφανώς για να μην γελοιοποιήσει ακόμη περισσότερο τη χώρα μας, ήταν να μην αναφέρει ότι αν όντως οι κυβερνήσεις πίστευαν κάτι τέτοιο, γιατί δεν επεδίωξαν να νομιμοποιήσουν τα επίδικα μέτρακάμνοντας χρήση της dérogation του άρ. 15 της Σύμβασης ; Δεν γνωρίζω να σας πώ, "αν ήμουν δικαστής", αν θα ήμουν εκείνος που θα έθετε το σχετικό ερώτημα στην ελληνική κυβέρνηση και αν, μη έχοντας –προφανώς- λάβει ικανοποιητική απάντηση, θα επέμενα να υπήρχε στη μια ή την άλλη απόφαση σχετικό χωρίο.



Σχετικά με την απόρριψη μήνυσης για ρατσιστικές πράξεις ως πράξης μη συμμόρφωσης στα άρ. 14 και 8, φαντάζομαι ότι δεν αναφέρεστε σε μια οποιαδήποτε "ομάδα προσώπων", αλλά σε ομάδες με ιδιαίτερα και εδραιωμένα στην τοπική κοινωνίαεθνοτικά ή πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Αν η απόρριψη της μήνυσης είχε στηριχτεί σε αξιολογήσεις (του δικαστή) που έκδηλα καταφρονούσαν τα ιδιαίτερα και εδραιωμένα χαρακτηριστικά της ομάδας αυτής, όντως θα εγείρετο ζήτημα παραβίασης των δυο διατάξεων της Σύμβασης και ιδίως του άρ. 14, πολλώ δε μάλλον που η πρόσφατη απόφαση MunozDiaz κατά Ισπανίας αποδεικνύει (αν και δεν αφορά σε εθνικές ποινικές αποφάσεις, αλλά σε διοικητικές πρακτικές) ότι μάλλον κατασταλάζει η δικανική πεποίθηση (του ΕΔΔΑ) για την προστασία από τη Σύμβαση του δικαιώματος στη μη διάκριση των"well-established" μειονοτικών ομάδων.


Τέλος, σχετικά με το κοινωνικό δικαίωμα στη στέγαση των Ρομά, σας θυμίζω ότι ήδη αναγνωρίζεται τέτοιο δικαίωμα, σε συνδυασμό όμως με την αξίωση για ύπαρξη αποτελεσματικού ενδίκου μέσου για την αντιμετώπιση προσβολών του δικαιώματος (McCann κ. Ηνωμένου Βασιλείου, 2008· παραβάλλετε και την "απόφαση-πιλότος"Hutten-Czapska κ. Πολωνίας). Ας περιμένουμε λίγο ακόμη για να δούμε τι θα αποφασίσει το ΕΔΔΑ στην πολύ σχετική με το θέμα που θέσατε –εκκρεμή- υπόθεση Winterstein κ. Γαλλίας (στέρηση κατοικίας,συνεπεία ενσυνείδητης κρατικής επιλογής, από πρόσωπο που ανήκει σε ευπαθή ομάδα του πληθυσμού, η οποία το οδηγεί σε κατάσταση ακραίας φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού). Πάντως, λόγω και της σημερινής ιδιότητάς μου του μέλους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, θέλω να εξάρω τη νομολογία του αυτού του "οιονεί" δικαστικού οργάνου με την οποία προστατεύεται το δικαίωμα αυτό των Ρομά υπό τους όρους του άρ. 31 του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, τον οποίο σας θυμίζω ότι η χώρα μας δεν έχει ακόμη κυρώσει, χωρίς βέβαια αυτό να την έχει απαλλάξει από «καταδικαστική» απόφαση που εξέδωσε η ΕΕΚΔ ακριβώς για την παραβίαση του δικαιώματος στέγασης των Ρομά υπό τους όρους –όμως- του άρ. 16 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη του 1961 (δικαίωμα της οικογένειας σε κοινωνική, νομική και οικονομική προστασία) [πρόκειται για την προσφυγή υπ'αριθ. 49/2008 International Centre for the LegalProtection of Human Rights (INTERIGHTS) κ. Ελλάδος, προσβάσιμη στο website της ΕΕΚΔ, σύντομη παρουσίαση της οποίας έχει γίνει και από την επιθεώρηση Τετράδια Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Ανθρωπιστικού Δικαίου και Ανθρωπιστικής Δράσης, τ. 21/2010].



Μια τρίτη ομάδα ερωτημάτων σας αναφέρεται σε πολιτικά δικαιώματα.


Σχετικά με το αν το άρ. 3 του ΠΠ προστατεύει ή όχι το δικαίωμα ψήφου των Ελλήνων με μόνιμη κατοικία το εξωτερικό, προφανώς αναφέρεστε στην απόφαση του Ιουλίου 2010 Σιταρόπουλος και λοιποί κ. Ελλάδος. Όντως το Δικαστήριο έκρινε ότι το άρ. 3 ΠΠ δεν πρέπει να ερμηνεύεται ότι επιβάλλει, με τρόπο γενικό, θετική υποχρέωση στις εθνικές αρχές να εγγυώνται το δικαίωμα ψήφου στις βουλευτικές εκλογές των εκπατρισμένων πολιτών. Νομίζω ότι εδώ, το ΕΔΔΑ αισθάνθηκε δεσμευμένο από την νομολογία της παλιάς Ευρωπαϊκής ΕπιτροπήςΔικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με την οποία η υποχρέωση που επιβάλλει ένα κράτος να ασκείται το δικαίωμα ψήφου μόνο στο εθνικό έδαφος δεν στοιχειοθετεί παραβίαση του άρ. 3 ΠΠ. Η νομολογία όμως αυτή ανατρέχει στο 1981 και αν όντως η απόφαση Σιταρόπουλος είναι προέκτασή της, δεν θεωρώ ότι εν έτει 2010, με τον κατακερματισμό του σώματος των πολιτών κάθε κράτους που έχει δημιουργηθεί και ολοένα εντείνεται λόγω της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η επίμαχη κρίση του Δικαστηρίου στην απόφαση Σιταρόπουλος παρακολουθεί με συνέπεια και προσοχή τη σημερινή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.

Όσον αφορά την αναγνώριση του δικαιώματος ιθαγένειας σε πρόσωπα που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα από αλλοδαπούς γονείς, πέραν της σημασίας που έχει για το θέμα η πρόσφατη απόφαση Kurić κ. Σλοβενίας, η οποία αφορά τους “σβυσμένους” (erased, effacés) από τα μητρώα των Σλοβένων πολιτών μη Σλοβένους μόνιμους κατοίκους της Σλοβενίας (την οποία έχετε μάλιστα σχολιάσει στο blog σας), επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι η χώρα μας δε έχει εισέτι επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την ιθαγένεια του 1997 του Συμβουλίου της Ευρώπης, που είναι αυτή η οποία άμεσα, ρητά και ειδικά κατοχυρώνει το δικαίωμα στην απόκτηση της ιθαγένειας των προσώπων σαν κι αυτά που εδώ μας απασχολούν.

Τέλος, δυο μεμονωμένες ερωτήσεις θέτετε για ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας και για το δικαίωμα γάμου των ομόφυλων ζευγαριών.

Στο πρώτο ζήτημα, αναφέρεστε, υπαινικτικά, στην υπόθεση Lautsi κ. Ιταλίας. Δεν είμαι και πολύ σύμφωνος με την απόφαση του Τμήματος, η οποία ήδη έχει περάσει, όπως καλά γνωρίζετε, στη δικαιοδοσία της Grande Chambre. Το 2ο εδάφιο του άρ. 2 ΠΠ αντανακλά κοινωνικές αντιλήψεις της επόμενης μέρας του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Πόσο μπορούμε σήμερα, με την οικογένεια να μην είναι πλέον ο πιο σημαντικός παράγοντας της κοινωνικοποίησης του ατόμου και ειδικά του παιδιού, να υποστηρίζουμε ότι όντως οι γονείς είναιαντικειμενικά (και όχι μόνον λόγω κρατικής"ανάμειξης" [interference, ingérence]) σε θέση να ασκούν το δικαίωμά τους να εξασφαλίζουν την εκπαίδευση των παιδιών τους σύμφωνα με τις δικές τους θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις ; Θα προτιμούσα, ομολογώ, μια απόφαση του Τμήματος που να άφηνε περισσότερο "χώρο" στο επιχείρημα της ίσης μεταχείρισης : στην απόσυρση δηλ. τηςεικόνας του Εσταυρωμένου από τις σχολικές αίθουσες κατ' εφαρμογή της από το άρ. 14 ΕΣΔΑ (σε συνδυασμό με το άρ. 9) απορρέουσας υποχρέωσηςτου σύγχρονου κράτους να εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία τηρώντας ίσες αποστάσεις μεταξύ των πιστών των διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων, και μεταξύ πιστών και μη-πιστών, της υποχρέωσης ουδετερότητάς του έναντι αντιμαχόμενων ή απλώς αντιφατικών θρησκευτικών αντιλήψεων, τηςυποχρέωσής του να εγγυάται, εν τέλει, την ίση μεταχείριση όλων των πολιτών.



Όσο για την απόφαση Shalk & Kopf κ. Αυστρίας της 24ης Ιουνίου 2010, απλώς σας επισημαίνω ότι η εκεί μειοψηφούσα άποψη (Ροζάκης, Spielmann) έγινε … πλειοψηφία στην λίγο μεταγενέστερη απόφασηP.B. & J.S. που εκδόθηκε πάλι κατά Αυστρίας (22 Ιουλίου 2010). Η απόφαση αυτή άμεσα άπτεται με το ζήτημα που φαίνεται ειδικά να σας ενδιαφέρει (σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης συναπτόμενο από ομόφυλα ζευγάρια) : με τόλμη αναγνωρίζει το πρόσφορο του θεσμού αυτού να αποτελεί εκπλήρωση υποχρέωσης απορρέουσας από το άρ. 8, έστω και αν η απόφαση αυτή μ' ένα –κατά τη γνώμη μου- μάλλον μη προσεγμένο σκεπτικό κατά ένα σκέλος της απαλλάσσει την Αυστρία από παραβίαση της Σύμβασης, στο βαθμό που η επίμαχη νομοθεσία εισάγει ένα δήθεν (κατά τη γνώμη μου) ουδέτεροκριτήριο διαφοροποιημένης μεταχείρισης ομόφυλων-ετερόφυλων ζευγαριών (το κριτήριο της ανατροφής των παιδιών).


Σας ευχαριστώ και πάλι, κ. Σωτηρόπουλε, για το βήμα διαλόγου που μου προσφέρατε και προσβλέπω στην ανάρτηση των παρατηρήσεών μου στο blog σας.



ΠΕΤΡΟΣ ΣΤΑΓΚΟΣ Θεσσαλονίκη, 22 Αυγούστου 2010


To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...